Sống trong thời viễn tưởng? - Những tín hiệu dự báo tương lai

Từ trước đến nay, trong những tác phẩm văn chương đương đại không thiếu những áng văn hay giương con mắt mình nhìn về tương lai. Ta đã từng có Khi loài vật lên ngôi của Čapek viết về biến báo cho một trật tự thế giới mới giữa con người và loài sa giông hay Pierre Boulle trong Sự trỗi dậy của hành tinh khỉ đã đặt câu hỏi, liệu gốc rễ của chính loài người sẽ một lần nữa nắm quyền tương lai? Và nếu hai tác phẩm trên là điềm tiên đoán mang tính cảnh báo không thật sự thực, thì gần đây nhất, Chân trời đảo ngược của Marc Levy đã là cú twist cho thấy công nghệ của thời đại mới tác động thế nào đối với con người. Lên trên một bước, Sống trong thời viễn tưởng? Chuyện người và máy của nhà báo Nguyễn Vạn Phú thật sự là chuyến hành trình dành cho người trẻ - những người nắm giữ vận mệnh chính mình và cả tương lai – xách ba lô lên, tiến về phía trước, bước vào tương lai để mà nhìn ngắm, đổi khác tư duy.

Khai thác trọn vẹn đặc tính thể loại nghị luận xã hội, Sống trong thời viễn tưởng? Chuyện người và máy mở ra một cánh cửa mới, như chính tên gọi của nó – vào thời tương lai. Ở đó, tác giả Nguyễn Vạn Phú đưa người đọc qua từng cánh cửa: từ nền kinh tế chia sẻ cho đến chính sách giáo dục, từ chuyện quảng cáo cho đến những bẫy thuế má,… tất cả xuất hiện trong này cùng những dẫn chứng vô cùng thuyết phục. Xuyên suốt tác phẩm, ta thấy tác giả ngày càng cố gắng khai phá một cách đa dạng đầy đủ đề tài của tương lai mới, cùng những hiểu biết sâu sắc về các lĩnh vực; cả hai trộn lẫn cùng nhau mang đến người đọc những gì hay nhất đầy tính thuyết phục. Thông qua dẫn chứng vô cùng dễ hiểu cộng với đề tài cũng rất tinh gọn, những gì tác phẩm mang đến vô cùng sắc nét đồng thời cũng vẫn gần gũi, dễ dàng tiếp cận với những người trẻ khi đã lược bớt tính chất học thuật.

Từ chuyện Facebook cho đến Google, từ chuyện giá dầu cho đến bitcoin,… tất cả xuất hiện trong đây hòa hợp cùng nhau dưới một giọng văn nhưng nhiều góc nhìn. Một cách rất dễ nhận ra, nhà báo Nguyễn Vạn Phú khơi gợi câu chuyện cùng những phân tích của mình mà vẫn trung lập. Ở nhiều vấn đề, ông vẫn đưa ra ý kiến của riêng bản thân, nhưng ngay sau đó lả những phân tích dưới nhiều góc nhìn – chính cách nhìn này khiến cho người đọc không bị dẫn dắt hay quá áp đặt, mà mỗi trải nghiệm đồng thời mang ý nghĩa riêng. Điều này rất hay, tạo ra như một thể nghiệm văn chương để cho cả hai – nhà văn cùng lẫn người đọc - tự mình nhận định, tác động qua lại, và khách quan hơn trong mỗi suy nghĩ.

 Thế nhưng chính tác phẩm này cũng chứa nhiều điểm hạn chế rất dễ nhận ra. Đầu tiên là sự lặp lại của các đề tài. Có lẽ do đây là một tập hợp gồm nhiều bài viết trích đăng trên báo, cho nên đôi khi vẫn có những sự trùng lặp cùng một vấn đề. Điều này đôi khi làm cho người đọc dễ bị phân tâm giữa nhiều phân tích. Tiếp theo là những giải pháp của cá nhân ông mà có lẽ để rút kinh nghiệm từ quyển Thiên nga đen một lần ông từng nhắc tới (để không bị cho là chỉ đưa ra mà không giải quyết), thế nhưng đây đều là những vấn đề mang tầm vĩ mô, thuộc về một thế giới mới ở thì tương lai, mà bất kỳ ai trong mỗi chúng ta cũng không thể hiểu một cách cặn kẽ, cho đến khi nào nó tự kết thúc. Vì vậy chính những phần này dường như mang tính chủ quan và không cần thiết. Một điểm khác nữa, cố gắng của ông để làm dịu đi bản tính cứng rắn của những vấn đề dựa trên giọng văn hài hước vẫn chưa thật rõ, đôi khi làm cho câu văn dễ dàng bị sượng đồng thời mất đi chủ ý ban đầu. Thế nhưng rõ ràng là một cố gắng rất đáng khích lệ khi mang một chút hài hước vào trong thể loại đã quá nghiêm túc như là bình luận.

Bỏ qua những điểm yếu trên, Sống trong thời viễn tưởng? Chuyện người và máy của nhà báo Nguyễn Vạn Phú vẫn là một tác phẩm hay, cung cấp cho người đọc nhiều những góc nhìn về các phân tích vẫn đang xảy ra mà ta có ít thời gian để mà chiêm nghiệm. Tác phẩm của ông như các tín hiệu dự báo những gì sắp sửa xảy tới, và khi có sự chuẩn bị dẫu là nhỏ nhoi hay là kỹ càng, mỗi người chúng ta cũng sẽ vượt qua một sự bỡ ngỡ của những lần đầu. Vô cùng tâm huyết và rất hữu ích cho những người trẻ, tác phẩm là một điểm nhấn không nên bỏ qua cho những dặm đường sắp tới.

_Ngô Minh